Uzmanlar, iklim değişikliğinin sonuçlarından biri olan çok sıcak havaların beyinde olumsuz tesirlere neden olduğu, bu tesirlerin öteki organlara nazaran daha süratli ve geri dönüşsüz olabileceği ikazında bulundu.
DOĞRUDAN ETKİLİYOR
İklim değişikliğinin insan beynine tesirlerine ait konuşan Beyin Sıhhati ve Hasta Derneği (BEYİNDER) Onursal Lideri Prof. Dr. Ahmet Taşkın Duman, havanın yapısı, kullanılabilir su ölçüsü, suyun özellikleri, ziraî üretimin etkilenmesi, öteki çevresel varlıkların kalitesinin bozulması üzere iklim değişikliği sonuçlarının olumsuz tesirlere yol açtığını söyledi.
Duman, “Bunlar iklim değişikliklerinin insan sıhhati üzerinde dolaylı tesirleri olarak kabul edilmektedir. Lakin son vakitlerde mevzuya ait giderek ağırlaşan araştırmalar, iklimsel değişimlerin canlı dokuları direkt etkileyerek ortaya çıkardığı olumsuz tesirlerini detaylı olarak ortaya koymaktadır” diye konuştu.
2 MİLYON KİŞİNİN BİLGİLERİ TAHLİL EDİLDİ
İnsan beyninin, kişi dünyaya geldiğinde şimdi gelişimini tamamlamış olduğunu anlatan Duman, şöyle devam etti:
“Beynin ne biçimde gelişeceğini, temel olarak, genetik ve çevresel faktörler belirler. Her bir çevresel faktörün beyin gelişimi üzerinde değişik taraflarda tesiri bulunur. Bireylerin inme geçirme riskinin gün içi sıcaklık farkının fazla olduğu vakitlerde daha yüksek olduğunu Türkiye’de yaptığımız bir çalışmayla belirledik. Çok sıcaklık artışı, zihinsel performansı ve hafızayı da olumsuz etkilemektedir. ABD’de ya pılan bir araştırma sonucunda beyin kanaması riskinin barometrik basınç değişimlerinden etkilendiği söz edilmiştir. 2 milyon kadar kişinin bilgilerinin tahlil edilmesi sonucunda, sıcaklık artışı ile zihinsel sıhhat sorunlarında de artış olduğu rapor edilmiştir. Çok seviyedeki iklimsel olaylar ile akut travmatik gerilim bozukluğu, hata davranışı ve uyku bozukluklarının arttığı belirlenmiştir.”
Günümüzde global ısınma, yağış sistemlerindeki değişiklikler ve çok hava olaylarında artışla kendisini gösteren iklim değişikliğinin global bir tehdit haline geldiği, bilhassa artan sıcaklık-azalan yağış istikrarının yaşamsal riskler oluşturduğu ihtarında bulunan Duman, ısı değişimlerinin, birçok farklı sistemle beyinde fonksiyonel bozukluğa yol açtığını, sıcaklıklardaki çok artışların beyinde kan akımının azalmasına neden olduğunu, ısı geriliminin beyin-omurilik sıvısının yapısını bozduğunu ve beynin güç düzeneğinin işleyişinin de yüksek ısıdan olumsuz etkilendiğini vurguladı.
“ÇOCUKLAR VE ERGENLER RİSK ALTINDA”
BEYİNDER Lideri Prof. Dr. Derya Uludüz de, bedenin sağlıklı bir sıcaklığı korumak için kendini gereğince soğutamadığında ısı gerilimi meydana geldiğini, bunun da bilişsel bozukluğa neden olduğunu, sıcak havalarda pek çok insanın kendini sonlu hissettiğini ve çok sıcaklığın zihinsel sıhhati olumsuz etkilediğini belirtti.
Isıya çok fazla maruz kalmanın beyne kan akışı ve oksijen geçişinde azalmaya yol açtığını tabir eden Uludüz, “Yüksek sıcaklıklarda, kan-beyin bariyeri bozulmaya başlar. Böylelikle beyinde istenmeyen proteinler ve iyonlar birikerek iltihaplanmaya neden olur ve olağan işleyişi bozar. Ayrıyeten, beden çok ısınırsa hem cilde kan akışı hem de terleme durabilir, bu durumda beden ısısı yükselir ve beyin hücreleri geri dönüşü olmayan hasar görür” diye konuştu.
Küresel ısınmadan yaşlıların yanı sıra çocukların ve ergenlerin de olumsuz etkilendiğini işaret eden Uludüz, “Çocuklar küçük yetişkinler değildir. En fazla risk altında olanlar, park etmiş araçlardaki küçük çocuklar ve yılın en sıcak günlerinde spor yapan ergenlerdir” sözünü kullandı.
EN SICAK SAATLERE DİKKAT…
Uludüz, çok sıcaklarda çocuklar için alınması gereken tedbirleri şöyle anlattı:
“Çocukların bedenlerinin ter üretimini artırması ve sıcak bir ortama alışması yetişkinlere nazaran daha uzun sürüyor. Küçük çocuklar ayrıyeten beden tartılarının daha büyük bir yüzdesi su olduğu için dehidrasyona daha hassastır. Bebekler ve küçük çocuklar, kısmen ne vakit daha fazla su içmeleri, giysilerini ne vakit çıkarmaları gerektiğini bilemedikleri için beden ısılarını düzenleme konusunda daha fazla sorun yaşarlar. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin bu manada tedbir alması kıymetlidir. Çocukların ne kadar su tükettiklerini izlemek ve istemeden evvel onları içmeye teşvik etmek gerekiyor. Su isteği, bedenin zati susuz kaldığını gösterir. Çocukları açık renkli, hafif giysilerle giydirmeli, en sıcak saatlerde dışarıda geçirilen vakti sonlandırmalıyız. Ayrıyeten klimalı yerlerde bulunmak, serin bir banyo yapmak yahut yüzmeye gitmek üzere serinlemenin yollarını arayın.”
“BEYİN ÇOK ISIYA MARUZ BIRAKILDIĞI VAKİT, MEVT GERÇEKLEŞEBİLİR”
Dr. Öğretim Üyesi Nicer Korkut Bıçak ise global ısınmanın beyne tesirlerinin önemli boyutlara ulaşabileceğini belirterek, “İnsan bedeni çok ısıya maruz bırakıldığı vakit beyinde hipotalamus ismi verilen bölge etkilenerek kanın deriye gitmesine neden olan damar genişlemesi yani vazodilatasyon tetiklenir” dedi.
Bu durumda öbür organlara gitmesi gereken kanın azaldığına ve iskemi yani beynin gereksinimi olan oksijen ve glukozun azalması üzere sonuçların geliştiğine dikkati çeken Bıçak, şunları söyledi:
“Diğer organlarda olduğu üzere beyin de çok ısıya maruz bırakıldığı vakit etkilenir. Fakat beyin dokusu bu tip iskemik durumlara öteki organlara göre daha süratli ve geri dönüşsüz reaksiyonlar verebilir. Kan-beyin bariyerinin bozulması ziyanlı toksinlerin beyne sızmasını ve ziyanlı toksinlerin beyne geçişine müsaade vererek nörotoksisiteyi; sistemik enflamasyon ise beyin damarlarındaki pıhtılaşma eğilimini arttırır. Bu durumun beyindeki tesirleri sıcak çarpması, migren atak sıklığının artması, dikkat ve konsantraston zahmeti üzere daha hafif tesirler olabileceği üzere ısının önemli boyutlara ulaştığı durumlarda inme riskinde artış, koma durumları, tekrarlayan ve durdurulamayan nöbetler hatta vefat gerçekleşebilir.”